Metody konserwacji traw - zakiszanie

W pełni trwają prace polowe , warto więc pomyśleć o kolejnym cyklu produkcji pasz objętościowych jako podstawy żywienia naszych przeżuwaczy utrzymywanych w gospodarstwie rolnym. Powszechnie stosowanymi sposobami konserwacji są suszenie, sporządzanie suszu lub kiszenie. Wyborem sposobu powinniśmy się kierować posiadanym wyposażeniem technicznym, zasobami siły roboczej oraz warunków pogodowych. We wszystkich metodach konserwacji należy liczyć się ze stratami w energii i w składnikach pokarmowych, największe straty występują podczas suszenia, nieco mniejsze przy zakiszaniu a natomiast najmniejsze podczas sporządzania suszu, ale jest to kosztowna metoda. Dominującym sposobem konserwacji pasz objętościowych jest zakiszanie, w formie pryzmy, rękawu foliowego czy balotów, których to celem jest jak najszybsze obniżenie pH zakiszanego materiału dla zachowania składników pokarmowych. Zakiszanie to nic innego jak zachowanie białka i energii z zielonej masy. Najłatwiejsza roślina do zakiszenia to kukurydza, trudniejsze trawy i ich mieszanki z motylkowatymi , najtrudniejsze zaś same motylkowate w czystym siewie (np.lucerna). W takich przypadkach stosuje się inokulanty, kultury bakterii kwasu mlekowego, dzięki którym proces zakiszania jest efektywny i szybki poprzez szybki wzrost stężenia kwasu mlekowego, który właśnie wpływa na obniżenie pH. Jakość kiszonki z traw zależy od zawartości białka (14-17%), energii (>6MJ NEL), składu botanicznego runi, nawożenia oraz terminu koszenia. Dążeniem jest aby nasze trwałe użytki rolne dostarczały nam zielonej masy z jak największą ilością białka, dzieje się to ze zmniejszeniem zawartości cukrów które są niezbędne do syntezy kwasu mlekowego, a w sytuacji gdy w naszej zielonce jest niska zawartość cukrów występują problemy z naturalnym zakiszaniem Nie powinniśmy kosić traw zbyt późno, gdyż obniża się wartość pokarmowa a rośnie jedynie zawartość włókna, trawy kosimy gdy osiągnie ok. 30cm wzrostu najlepiej w fazie kłoszenia. Nie należy kosić zbyt nisko ze względu na zanieczyszczenie ziemią które może zakłócić przebieg fermentacji podczas zakiszania (większa ilość niepożądanego kwasu masłowego) oraz ze względu na niepożądany skład botaniczny, gdyż niektóre gatunki traw mniej podatne na krótkie cięcie mogą wypadać. Najlepiej kosić przed południem i w południe ze względu na wyższą koncentrację cukrów w roślinie. Zielonkę przeznaczoną na kiszonkę po ścięciu pozostawiamy na 20-30 godzin w celu przewiędnięcia aby uzyskać 40-50% suchej masy, ale jeżeli istnieje niebezpieczeństwo przemoknięcia zielonki należałoby zwinąć w bele z powodu wysokich strat w składnikach pokarmowych. Silosy lokalizujemy w odległości 15m od źródła wody, 7,5m od granicy sąsiada i 15m od gnojowni. Dno silosu przynajmniej 0,5m nad poziomem wód gruntowych. Ściany i dno nie mogą przepuszczać wody ani powietrza, powinny chronić przed przemarzaniem i wysychaniem. 1m3 kiszonki waży ok. 750kg co należy brać pod uwagę dostosowując silos do potrzeb w gospodarstwie. Napełnianie i przykrywanie silosu folią nie powinno trwać dłużej niż 2 dni, ogranicza to napowietrzanie kolejnych ubijanych warstw. Dobre ubicie i usunięcie z niej powietrza jest elementarnym warunkiem uzyskania odpowiedniej kiszonki, powietrze to hamuje rozwój bakterii produkujących kwas mlekowy a stymuluje rozwój bakterii szkodliwych. Przy luźnym ułożeniu kiszonki nastąpić może szybka fermentacja co powoduje gwałtowny wzrost temperatury nawet do 80 stopni Celsjusza co powoduje rozkład cukrów i straty energii, należy więc utrzymywać temperaturę 25-30 stopni Celsjusza, którą można osiągnąć poprzez staranne, dokładne ugniatanie. Coraz częściej stosujemy preparaty do zakiszania które to ukierunkowują proces fermentacji jak i poprawiają wartość kiszonki. Preparaty te mogą być chemiczne lub biologiczne. Preparaty chemiczne stosuje się przy zakiszaniu mokrego surowca zaś biologiczne w innych przypadkach. Dobrą kiszonkę uzyskujemy po 6 tygodniach, charakteryzuje się lekko chlebowym, aromatycznym zapachem, kolorem jak najbardziej zbliżonym do surowca, co najwyżej z lekko brązowym odcieniem. Dobrą kiszonkę możemy sami posmakować, a więc nadawać się będzie dla krów. Jeżeli zakiszona masa odstępuje od tej charakteryzacji możemy jedynie podawać opasom. Oceny jej jakości możemy dokonać według klucza DLG i dodatkowo wykonać analizę chemiczną. Parametry dobrej kiszonki z traw: Zawartość suchej masy % 35-40 Energia netto laktacji MJ/kg s.m. >6,0 Białko ogólne % s.m. 14-17 Włókno % s.m. 3-26 Popiół % s.m. <10 Piasek % s.m. <3 Wartość pH 20-30% s.m. <4,4 30-45% s.m. <4,6 >45% s.m. <4,8 Kwas octowy % s.m. 2,0-3,5 Kwas masłowy % s.m. <0,1 Amoniak w N całkowitym % < Rafał Formański Źródło: „Apetyczna i pachnąca” Jan Burbiss - Rolniczy Rynek 05/2012 „Zakiszanie pasz objętościowych z trwałych użytków rolnych” Aleksander Gruszko raportrolny.pl „Konserwacja pasz z użytków zielonych ze szczególnym uwzględnieniem zakiszania w belach cylindrycznych” Adam Radkowski Katedra Łąkarstwa, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie „Inokulanty – przygotowanie pasz objętościowych” – zdroweuprawy.pl „Prawidłowe zakiszanie pasz” ppr.pl 21.01.2002r.